Trendbook DEI #10: Z widokiem na przyszłość. Wyzwania w projektowaniu przestrzeni dostępnej dla wszystkich.
BLOG | 4 września 2024 r.
Wraz z rosnącą świadomością społeczną i postępem technologicznym, przyszłość dostępności architektonicznej wyznacza nowe trendy i wyzwania stawiane przestrzeni. Coraz częściej zauważa się, że dostępność architektoniczna to kluczowy element budowania społeczeństwa opartego na równości i inkluzji. Staje się również coraz bardziej istotnym elementem w projektowaniu przestrzeni, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Niniejsze zestawienie pokazuje prognozy dotyczące dostępności architektonicznej w Polsce oraz omawia główne trendy we wdrażaniu dostępności.
Dostępność architektoniczna odgrywa kluczową rolę w tworzeniu środowiska włączającego dla wszystkich osób, niezależnie od ich indywidualnych potrzeb. W Polsce obowiązują przepisy regulujące dostępność architektoniczną, jednakże nadal istnieją przed nami wyzwania związane z ich uporządkowaniem, rozbudowaniem i ujednoliceniem.
Co mam na myśli?
Po pierwsze, obecne przepisy budowlane (m.in. Prawo Budowlane oraz Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie) określają konieczność zapewnienia dostępności architektonicznej w przypadku realizowania inwestycji budowlanej, jednakże obecnie zawarte w nich informacje często są niewystarczające, mało precyzyjne i pozostawiają miejsce na polemikę i interpretację w zakresie rozwiązań oraz ich zakresu.
Po drugie, w Polsce istnieje szereg aktów prawnych oraz norm regulujących zapewnienie dostępności architektonicznej. Jednym z nich jest Ustawa z dnia 19 lipca 2019 roku o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, która transponuje Konwencję ONZ oraz dyrektywę Unii Europejskiej dotyczącą dostępności produktów i usług.
Po trzecie, przepisy dotyczące dostępności architektonicznej w Polsce wskazują ogólny kierunek działań. Brak jednak konkretnych wytycznych, co prowadzi obecnie do rozbieżnych interpretacji. Zapisy nie obejmują konieczności kompleksowego zapewnienia dostępności odpowiedniej dla wszystkich użytkowników. Wskazują one tylko konieczność uwzględnienia minimalnych wymagań służących zapewnieniu dostępności lub wdrożenia rozwiązań dla osób z niepełnosprawnościami, w tym głównie poruszających się na wózkach.
Po czwarte, zasady projektowania uniwersalnego, które mają na celu tworzenie przestrzeni dostępnych dla wszystkich użytkowników, są często pomijane lub słabo egzekwowane w praktyce. Brak wyraźnych wytycznych w przepisach sprawia, że wytyczne mogą być ignorowane na wszystkich etapach procesu inwestycyjnego.
Poza prawem: normy, standardy, modele
Co ciekawe, w Polsce tworzone są poradniki i standardy dotyczące dostępności architektonicznej, jednak często zawierają one rozbieżności np. w wymiarach czy wysokościach umieszczania elementów w przestrzeni. Organizacje odpowiedzialne za tworzenie tych dokumentów prezentują różne podejścia, co może prowadzić do dezorientacji wśród projektantów i organów wdrażających.
A co na to normy międzynarodowe? Normy międzynarodowe, takie jak ISO i DIN, także mogą wprowadzać dodatkowe rozbieżności w zakresie dostępności architektonicznej. Inwestorzy zagraniczni często stosują inne standardy i wymagania dotyczące dostępności niż te, które obowiązują w Polsce, co może prowadzić do dodatkowych wyzwań i komplikacji w realizacji projektów. W zapisach umów na realizację inwestycji pojawiają się informacje o zastosowaniu zgodności z normami DIN, które w praktyce wykluczają się w pewnych aspektach z przepisami obowiązującymi w Polsce.
Wniosek: Jak widać, istnieje konieczność uporządkowania i rozbudowy stanu prawnego w tym zakresie, aby zapewnić spójność i klarowność przepisów. Potrzebne jest również rozszerzenie zakresu zapisów, aby zapewnić równy dostęp dla wszystkich obywateli nie tylko na obszarach sektora publicznego, ale również prywatnego.
Sektor prywatny
W ostatnich latach obserwujemy coraz większą świadomość i zaangażowanie w kwestię tworzenia dostępnych przestrzeni także w sektorze prywatnym. Dotychczas przepisy dotyczące dostępności architektonicznej, poza obejmującymi nowe inwestycje (przepisy budowlane), były głównie skoncentrowane na instytucjach publicznych. Jednakże nowe trendy skłaniają do rozszerzenia tych przepisów na prywatne firmy.
Eksperci biorący udział w pracach legislacyjnych związanych z ustawą o dostępności uważają, że firma, niezależnie od swojej natury, powinna być odpowiedzialna za zapewnienie dostępu do swoich usług i przestrzeni dla wszystkich użytkowników oraz pracowników. Kluczowym aspektem powinno być utworzenie kompleksowych przepisów regulujących dostępność architektoniczną również dla sektora prywatnego.
Wiele dotychczasowych wysiłków skupiało się na tworzeniu dostępności w wybranych budynkach lub strefach lub tylko przy nowych działaniach inwestycyjnych, co często prowadziło do powstawania barier w innych obszarach. Nowy trend skierowany jest ku tworzeniu kompleksowych dostępnych przestrzeni, które są dostępne dla wszystkich użytkowników, w tym usług prywatnych.
To dopiero 50% artykułu. Resztę znajdziesz w Trendbooku "Diversity, Equity, Inclusion". Możesz go pobrać, klikając w link poniżej.
NAJNOWSZE WPISY
Recepta na dotacje – cykl spotkań dla branży medycznej
Dotacje na magazyny energii
Krajowy Plan Odbudowy a kardiologia
Dotacje z KPO na tworzenie i rozwój Centrów Wsparcia Badań Klinicznych Copy
Autorka tekstu
Architekt z zamiłowania i z zawodu. Od ponad 15 lat zaangażowana w projektowanie. Od 2013 roku właścicielka autorskiej pracowni projektowej. Konsultantka i edukatorka ds. projektowania uniwersalnego i dostosowania obiektów dla osób ze specjalnymi potrzebami. Audytorka w zakresie dostępności architektonicznej obiektów użyteczności publicznej i biznesowych. Jako wykładowczyni akademicka w Akademii Śląskiej skupia swoją uwagę na ergonomii oraz projektowaniu uniwersalnym.